Przemoc jest zwykle rozumiana jako przemoc fizyczna, ale może to być każdy możliwy do uniknięcia czyn, który zakłóca wyrażanie siebie przez daną osobę: ataki słowne, wykorzystywanie seksualne, zakłócenia ekonomiczne, zastraszanie. Przemoc w bliskim otoczeniu to systematyczne znęcanie się przez obecnego lub byłego partnera, małżonka lub opiekuna, które może przybierać różne formy (fizyczne, psychologiczne, seksualne lub ekonomiczne)[1] . Celem tego znęcania się jest zastraszanie i kontrolowanie osoby w bliskim związku. Przemoc nasila się z czasem.
Możesz sprawdzić, czy doświadczasz przemocy ze strony partnera, wykonując test.
Zachowania kontrolujące mają na celu podporządkowanie i/lub uzależnienie partnerki poprzez izolowanie jej od źródeł wsparcia, wykorzystywanie jej zasobów i umiejętności dla osobistych korzyści, pozbawianie jej narzędzi potrzebnych do niezależności, przeciwstawianiu się i ucieczki oraz regulowanie jej codziennego zachowania.
Zachowanie przymusowe to akt lub połączenie aktów napaści, gróźb, poniżania, zastraszania lub inne zachowania przymusowe mające na celu skrzywdzenie, ukaranie lub zastraszenie partnera.
Przemoc domowa może przybierać jedną lub więcej z poniższych form:
| Przemoc fizyczna | Przemoc psychiczna |
|
|
| Przemoc ekonomiczna | Przemoc seksualna |
|
|
Różne formy przemocy są często stosowane razem.
Przemoc fizyczna
Przemoc fizyczna obejmuje bicie, przypalanie, kopanie, popychanie, gryzienie, okaleczanie lub zabijanie przy użyciu różnych przedmiotów lub broni. Przemoc ta jest często stosowana w połączeniu z przemocą seksualną.
Przemoc fizyczna to działanie mające na celu spowodowanie bólu i/lub obrażeń. Podobnie jak w przypadku innych form przemocy, głównym celem jest nie tylko zadanie bólu fizycznego, ale także ograniczenie wolności wyboru innej osoby. Przemoc fizyczna wysyła ofierze jasny komunikat: “Mogę zrobić ci to, czego nie chcesz”. Taka przemoc podkreśla różnice w pozycji społecznej lub ma na celu przymusowe zaspokojenie określonych potrzeb sprawcy. Przemoc w związkach intymnych (znana również jako przemoc domowa) jest bardzo poważnym problemem na całym świecie. Według Rady Europy jest ona główną przyczyną śmierci i niepełnosprawności kobiet w wieku 16-44 lat[2] . Przemoc powoduje śmierć i problemy zdrowotne częściej niż rak czy wypadki drogowe.
Przemoc fizyczna występuje również w związkach intymnych młodych ludzi. Pary nie muszą dzielić przestrzeni życiowej ani mieć dzieci, aby stosować przemoc fizyczną. Może to stanowić przeszkodę w mówieniu o przemocy ze strony partnera.
Przemoc w przestrzeni publicznej jest często spowodowana założeniami i oczekiwaniami związanymi ze społecznymi rolami kobiet i mężczyzn. Osoby LGBT* lub osoby identyfikujące się jako takie mogą być narażone na przemoc – obelgi, wyzwiska, groźby i ataki.
Przemoc psychiczna
Często zakłada się, że słowa nie ranią. Ataki słowne są często ignorowane. Jednakże, gdy stają się one regularne i są celowo skierowane na kwestie drażliwe dla danej osoby, należy uznać je za przemoc psychiczną lub słowną.
Partnerzy w satysfakcjonujących związkach znają i uznają swoją wrażliwość i uważają, aby nie zranić się nawzajem. Jednak sprawca szczególnie stara się zranić używając słów i tonu. Obraźliwe zachowanie obejmuje poniżanie (na osobności lub w obecności innych), ośmieszanie, używanie przekleństw, które są szczególnie nieprzyjemne dla innych, mówienie drugiej osobie złych rzeczy o bliskich jej osobach (członkach rodziny, przyjaciołach) oraz grożenie użyciem różnych form przemocy wobec ofiary lub bliskich jej osób. Przemoc psychiczna może być związana ze środowiskiem ofiary, takim jak religia, kultura, język, (postrzegana) orientacja seksualna lub tradycje. Sprawca celowo wybiera te wrażliwe aspekty, które pozwalają zranić, upokorzyć i przestraszyć daną osobę.
Przemoc psychiczna obejmuje izolację, wyśmiewanie, poniżanie, wyzywanie, kontrolowanie tego, z kim dana osoba może się spotykać i w co może się ubierać. Może obejmować groźby (bez przemocy fizycznej lub słownej), przywoływanie epizodów wcześniejszej przemocy lub celowe ignorowanie lub zaniedbywanie danej osoby.
Przemoc seksualna
Przemoc seksualna obejmuje wszelkie formy wymuszonego stosunku seksualnego, w tym wymuszone niepożądane czyny seksualne (zwykle powtarzające się i nieodwzajemnione), napaść na tle seksualnym lub niechciane akty werbalne lub fizyczne o charakterze seksualnym oraz ingerencję w genitalia, odbyt lub jakąkolwiek część ciała ofiary narządem płciowym, użycie siły, przymusu, zastraszanie lub wykorzystywanie niezdolności osoby do wyrażenia zgody, przekraczanie osobistych granic osoby (poprzez celowe naruszanie tych granic), lekceważenie seksualne w celu ukarania, zmuszanie innej osoby do oglądania (a czasem naśladowania) pornografii.
Przemoc ekonomiczna
Przemoc ta może być konsekwencją lub przyczyną innych form przemocy. Trendy w światowej gospodarce pokazują, że jednym z rezultatów neoliberalnej globalizacji jest feminizacja ubóstwa (kobiety są bardziej narażone ekonomicznie niż mężczyźni). W rodzinie kobiety są również bardziej narażone na zagrożenia ekonomiczne. Jednak dobra sytuacja ekonomiczna kobiety niekoniecznie eliminuje zagrożenie przemocą w związku, ponieważ może to prowadzić do konfliktów o status i zakończenia relacji opartych na przemocy.
Przemoc ekonomiczna polega na przejmowaniu własności, pozbawianiu podstawowych zasobów, kontrolowaniu zarobków, zakazie pracy i wykluczaniu z procesu podejmowania decyzji. W wielu krajach przemoc ekonomiczna jest zalegalizowana, na przykład poprzez przyznanie mężowi pełnej kontroli nad majątkiem żony lub uniemożliwienie grupom ludzi udziału w wyborach.
Zaniedbanie
W kontekście przemocy domowej niepełnosprawne kobiety mogą doświadczać szczególnych form przemocy[3] . Jedną z nich jest zaniedbanie. Może ono przybierać formę: a) niezapewnienia niezbędnej pomocy (np. niezapewnienia wyżywienia, higieny, czystości, zdrowia i innych potrzeb); b) niskiej jakości opieki (np. celowego zapewniania podstawowych potrzeb przy użyciu gorszych produktów, takich jak żywność, przybory toaletowe, leki i produkty niskiej jakości itp.)
Przemoc instytucjonalna
Instytucje opieki społecznej, niezależne lub grupowe domy opieki stanowią “bliskie otoczenie” mieszkających tam osób niepełnosprawnych. Zasadne jest zatem uwzględnienie przemocy instytucjonalnej w odniesieniu do przemocy domowej doświadczanej przez osoby niepełnosprawne. W tym kontekście przemoc instytucjonalną można zdefiniować jako obojętne zachowanie pracowników instytucji publicznych, które jest wynikiem negatywnych postaw wobec osób niepełnosprawnych. Przemoc instytucjonalna może mieć charakter fizyczny, psychiczny, seksualny, ekonomiczny, a także polegać na niezapewnieniu odpowiedniej opieki osobom niepełnosprawnym.
[1] Raport Izby Gmin z 22 października 2014 r. “Przemoc domowa”, SN/HA/6337, dostępny również
na stronie: https://www.gov.uk/government/publications/new-government-domestic-violence-and-abuse-definition.
[2] Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy (2002). Przemoc domowa wobec kobiet. Rekomendacja 1582. Przyjęta 27 września 2002 r. Patrz online: http://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-en.asp?fileid=17055&lang=en
[3] Powyższe przykłady form przemocy doświadczanej przez kobiety z niepełnosprawnościami podano w opisie procedury skoordynowanej reakcji instytucjonalnej na przemoc domową w gminie rejonowej Ukmergė, załącznik 4. Cechy te są wykorzystywane przez gminy, które przyjęły algorytm reagowania na przemoc domową z uwzględnieniem niepełnosprawności (okręg Ukmergė, okręg Jonava i miasto Alytus).
