Jeśli byłeś (-aś) wykorzystywany (-a) seksualnie, ważne jest, aby zrozumieć, że nie była to Twoja wina i nie powinieneś (-aś) się wstydzić. Chociaż tylko oprawca jest odpowiedzialny za przestępstwo, Twoje następne kroki mogą zadecydować o tym, czy zostanie on ukarany. Zawsze istnieją organizacje gotowe do udzielenia pomocy, zatrudniające profesjonalistów przeszkolonych w zakresie reagowania na przemoc seksualną i wiedzących, jak pomóc osobom, które jej doświadczyły.

Czym jest przemoc seksualna?

Przemoc seksualna to każdy akt zaspokajania potrzeb seksualnych z inną osobą wbrew woli tej osoby, niezależnie od relacji między ofiarą a oprawcą. Przemoc seksualna może być popełniana przez członków rodziny, krewnych, intymnych partnerów lub osoby zupełnie obce. Kodeks karny (art. 149, 150 i 151) przewiduje odpowiedzialność karną za gwałt, napaść na tle seksualnym i zmuszanie do stosunku seksualnego.

Gwałt – stosunek płciowy z osobą wbrew jej woli przy użyciu przemocy fizycznej lub groźby natychmiastowego użycia przemocy fizycznej, lub w inny sposób pozbawiając ją możliwości stawiania oporu, wykorzystując bezradność ofiary.

Napaść na tle seksualnym oznacza zaspokojenie namiętności seksualnej z osobą wbrew jej woli poprzez kontakt analny, oralny lub inny kontakt fizyczny, wykorzystując przemoc fizyczną lub groźbę natychmiastowego użycia przemocy fizycznej, lub w inny sposób pozbawiając ją możliwości stawiania oporu, wykorzystując bezradność ofiary.

Zmuszanie do stosunku płciowego – zmuszanie do odbycia stosunku płciowego lub innej czynności seksualnej ze sprawcą lub inną osobą pod groźbą użycia przemocy, przymusu psychicznego lub wykorzystując uzależnienie ofiary.

Czy była to przemoc seksualna?

Specjaliści pomagający ofiarom przemocy seksualnej szacują, że tylko jeden na cztery przypadki przemocy seksualnej jest zgłaszany na policję. Oznacza to, że pozostałe trzy osoby, z różnych powodów, nigdy nie mają odwagi się odezwać. Po doświadczeniu przemocy seksualnej może być trudno podsumować to, co się stało, zrozumieć swoje emocje i zdecydować, co dalej. Często osoba, która przeżyła przemoc seksualną, próbuje nawet usprawiedliwić działania oprawcy lub zignorować doznaną krzywdę, aby ułatwić sobie powrót do codziennego życia. Jest to normalna reakcja na traumatyczne doświadczenie. Nierozwiązany problem prowadzi jednak ofiarę do jeszcze cięższego stanu emocjonalnego, podczas gdy oprawca pozostaje bezkarny i może nadal popełniać przestępstwa.

Jeśli masz wątpliwości, czy to, czego doświadczyłeś (aś), było przemocą seksualną, powinieneś (powinnaś) zadać sobie kilka pytań.

• Czy jesteś za młody, by zgodzić się na seks? Zgodnie z litewskim prawem osoba poniżej 16 roku życia nie może wyrazić zgody na stosunek seksualny, a jakakolwiek aktywność seksualna z jej udziałem jest przestępstwem. Podlega ono karze pozbawienia wolności od 2 do 15 lat, w zależności od wieku ofiary i charakteru przestępstwa.
• Czy byłeś w stanie wyrazić zgodę na stosunek seksualny? Osoba w stanie bezradności nie może wyrazić zgody. Uznaje się, że ofiara znajduje się w stanie bezradności, jeśli jest małoletnia (poniżej 14 roku życia), ubezwłasnowolniona, ma upośledzenie fizyczne lub umysłowe, które sprawia, że nie jest świadoma dokonywanych na niej czynności i nie jest w stanie się im przeciwstawić, a sprawca gwałtu lub napaści na tle seksualnym jest świadomy tego faktu i wykorzystuje tę sytuację. Za bezradność można również uznać stan silnego odurzenia alkoholem, środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi lub innymi substancjami psychoaktywnymi, jeżeli stopień odurzenia powoduje, że dana osoba nie jest w stanie postrzegać otoczenia lub stawiać oporu. Jeśli co najmniej jedna z wyżej wymienionych okoliczności uniemożliwiła Ci samodzielne działanie, nie mogłeś (-aś) wyrazić zgody na stosunek seksualny.
• Czy nie wyraziłeś (-aś) dobrowolnej zgody na stosunek seksualny? Sama zgoda nie wystarczy – musi to być aktywne działanie. Manipulacja lub groźby użycia siły są często stosowane w celu uzyskania zgody (na przykład partner (partnerka) próbuje przekonać Cię, że Twoim obowiązkiem jest zaspokojenie jego (jej) namiętności), ale stosunek seksualny po takim wymuszeniu zgody jest przemocą seksualną. Jeśli wyraziłaś (-eś) zgodę na stosunek seksualny w celu uniknięcia konsekwencji swojej odmowy, Twoja wolność i integralność podejmowania decyzji seksualnych zostały naruszone.
• Czy Twoje granice zostały przekroczone? Tylko Ty możesz zdecydować, co chcesz zrobić, a zgoda na jedną czynność nie oznacza zgody na wszystko. Na przykład zgoda na pocałunek nie oznacza zgody na seks oralny. Wyznaczone przez Ciebie granice mogą ulec zmianie, więc masz prawo odmówić kontynuowania w dowolnym momencie, a Twoja decyzja musi zostać uszanowana. Jeśli partner (partnerka) intymny (-a) nie zaprzestał (-a) swych czynności, gdy wyraziłaś (-eś) chęć zaprzestania, gdy zgłosiłaś (-eś) ból itp., akt stał się przymusowy od momentu, gdy odmówiłaś (eś).
• Czy pamiętasz, co się stało? Być może byłaś (-eś) oszołomiona (-y) lub spałaś (eś), a czasami utrata pamięci jest reakcją organizmu na traumatyczne wydarzenie. Jeśli podejrzewasz, że zostałaś (eś) zaatakowana (-y) na tle seksualnym, ale nie pamiętasz wszystkich szczegółów, nie ignoruj swojego niepokoju i jak najszybciej poszukaj pomocy – eksperci zbadają incydent, pomogą Ci zidentyfikować przestępstwo i zapewnią Ci potrzebną pomoc.

Co zrobić, jeśli doświadczyłeś (aś) przemocy seksualnej?

• Zadbaj o swoje bezpieczeństwo. Zapewnienie sobie bezpieczeństwa jest priorytetem. Jeśli padniesz ofiarą napaści seksualnej, nie przebywaj ze oprawcą i postaraj się jak najszybciej opuścić to miejsce. Najlepiej zrobić to, gdy oprawca jest poza domem lub śpi. Jak najszybciej poszukaj pomocy. Jeśli doświadczasz długotrwałej przemocy i zdecydowałaś (-eś) się opuścić swój dom, postaraj się to zrobić, gdy agresywnego partnera (partnerki) nie ma w domu, zabierając ze sobą dzieci i niezbędne rzeczy: pieniądze, klucze, dokumenty swoje i dzieci (akty urodzenia, prawo jazdy, dokumenty ubezpieczenia samochodu, karty debetowe i kredytowe, dokumenty ubezpieczenia osobistego, dokumenty rozwodowe, jeśli jesteś w trakcie rozwodu), zapasowe ubrania, leki. Najważniejszą rzeczą jest upewnienie się, że oprawca nie może Cię skrzywdzić, dopóki nie wezwiesz pomocy. Nie bój się poprosić swoich bliskich o wsparcie – nie musisz przechodzić przez cały proces sama (sam).
• Zadzwoń pod numer alarmowy 112. Zawsze zaleca się, aby najpierw skontaktować się z policją. Osoba, która popełniła przestępstwo, może nadal stosować przemoc wobec Ciebie lub innych osób, uciekać, ukrywać się i niszczyć ważne dowody. Najbliższa załoga policji najpierw zapewni Ci bezpieczeństwo, upewniając się, że oprawca nie może się do Ciebie zbliżyć ani próbować się z Tobą skontaktować. Funkcjonariusze policji są przeszkoleni w udzielaniu pierwszej pomocy i będą w stanie Ci pomóc do czasu przybycia na miejsce zdarzenia personelu medycznego lub przewiezienia Cię do odpowiedniej placówki medycznej.
• Zachowaj dowody. Aby później udowodnić winę oprawcy, należy pomyśleć o dowodach tak wcześnie, jak to możliwe, gdy na ciele i ubraniach wciąż widoczne są ślady zdarzenia. Raport specjalisty może być jedynym dowodem bez zeznań ofiary, dlatego najlepiej udać się na policję w ciągu pierwszych 24 godzin bez brania prysznica, mycia zębów czy wypróżniania się. Jeśli to możliwe, noszone ubrania i inne dowody (np. zużytą prezerwatywę, chusteczkę, ubranie lub tkaninę) włóż do papierowych toreb, ponieważ plastikowe torby mogą zniszczyć dowody. Choć może to być nieprzyjemne i choć możesz chcieć się umyć, pamiętaj, że może to bardzo utrudnić postępowanie.
• Należy zwrócić się o pomoc medyczną. W przypadku wystąpienia silnego bólu lub krwawienia z narządów płciowych lub odbytu należy najpierw skontaktować się z oddziałem ratunkowym placówki medycznej. Zapewni on pomoc medyczną w nagłych wypadkach, pobierze próbki do badań i spróbuje zapobiec ciąży i infekcjom przenoszonym drogą płciową. Personel medyczny jest zobowiązany do zgłaszania na policję osób, których obrażenia mogą być związane z przestępstwem, więc policja udaje się bezpośrednio do placówki medycznej.
• Poszukaj pomocy psychiatrycznej i psychologicznej. Większość szkód spowodowanych przemocą seksualną ma podłoże psychologiczne – zaburzenia lękowe, depresja, zespół stresu pourazowego, zaburzenia odżywiania, o wiele łatwiej można się uzależnić od alkoholu lub narkotyków. Problemy psychologiczne wynikające z traumy mogą trwać całe życie, dlatego tak ważne jest, aby zacząć o nich rozmawiać jak najwcześniej. Dostępne są wyspecjalizowane, kompleksowe ośrodki wsparcia, które udzielają porad osobom, które przeżyły przemoc seksualną, ale można również zwrócić się do prywatnych klinik lub ośrodków zdrowia psychicznego w placówkach medycznych. Jeśli nie czujesz się komfortowo ze swoim psychologiem i/lub psychiatrą, nie bój się go zmienić, ponieważ wizyty mają Ci pomóc, a nie sprawić, że poczujesz się gorzej.